Christmas ыры "Тынч түн, кереметтүү түн": жазуулар жана жаралуу тарыхы

Австриянын Арндорф шаарындагы эски мектептин дубалында дагы эле мемориалдык такта илинип турат. Жазуу бул дубалдардын ичинде эки адам – мугалим Франц Груббери дин кызматчы Жозеф Морв – ааламдардын Жаратуучусунан шыктануу менен «Тынч түн, кереметтүү түн...» деген кооз гимнди бир дем менен жазганы айтылат. Бул өлбөс чыгарма 2018-жылы 200-жылга толот. Анын жаралуу тарыхы көпчүлүктү кызыктырат.

Мугалимдин квартирасында өкүм сүргөн түн

Мугалим Груббердин жарды квартирасында лампалар күйгөн эмес; караңгы түн болчу. Жаш жубайлардын жалгыз баласы кичинекей Маричен түбөлүктүүлүккө кетти. Атамдын да жүрөгү сыздап турду, бирок алардын башына түшкөн оор жоготуу менен келишүүгө аракет кылды. Бирок сооронбогон эне бул соккуга туруштук бере алган жок. Ал эч нерсеге кайдыгер болуп, эч нерсе айткан жок, ыйлаган жок.

Күйөөсү аны сооротуп, акыл-насаат айтып, камкордук менен, назиктик менен курчап, жегенге, жок дегенде суу ичкенге сунат. Аял эч нерсеге реакция кылбай, акырын соолуп кетти.

Милдет сезими менен Франц Груббер ошол Рождество алдындагы кечинде чиркөөгө келип, ал жерде балдар үчүн майрам өтүп жаткан. Капаланып, алардын бактылуу жүзүн тиктеп, анан караңгы батирине кайтып келди.

Илхам берген жылдыз

Франц, эзүүчү унчукпай жоюуга аракет кылып, аялына кызмат жөнүндө айта баштады, бирок жооп катары - бир ооз сөз эмес. Натыйжасыз аракеттерден кийин мен пианиного отурдум. Анын музыкалык таланты анын эсинде залкар композиторлордун жүрөктөрдү бейишке тартып, сүйүнтүп, сооротуп турган канчалаган кооз күүлөрүн сактап келген. Кайгылуу аял бул кечинде эмне ойношу керек?

Груббердин манжалары кокусунан ачкычтарга тийип, өзү да асмандан кандайдыр бир көрүнүш издеди. Анын көз карашы капысынан караңгы асманда жаркырап турган алыскы жылдызга токтоду. Ал жерден асмандын бийиктигинен сүйүүнүн шооласы түшкөн. Ал адамдын жүрөгүн ушунчалык кубанычка, бейпилдикке толтургандыктан, ал укмуштай обонду импровизациялап ырдай баштады:

Тынч түн, керемет түн.

Баары уктап жатат... Жөн эле уктабай

Урматтуу жаш окурман...

Толук текст жана хор үчүн ноталар – ЖЕРДЕ

Жана, мына, мына! Соорото албаган эне жүрөгүн эзген кайгыдан ойгонгондой болду. Көкүрөгүнөн ый чыгып, көздөрүнөн жаш агып кетти. Ал дароо эле күйөөсүнүн мойнуна ыргытып, экөө чогуу төрөлгөн гимнди аткарып бүтүштү.

Рождество кечеси 1818 – Забурдун туулган күнү

Ошол түнү Франц Груббер бороондон жана жаман аба ырайынан өтүп, Пастор Морго 6 чакырымдай чуркады. Жусуп импровизацияны ызаат менен угуп, дароо ырдын мотивине таянып жүрөктөн чыккан сөздөрдү жазды. Анан алар чогуу Рождество ырын ырдашты, ал кийинчерээк атактуу боло турган.

Толук текст жана хор үчүн ноталар – ЖЕРДЕ

Рождество күнүндө забурдун авторлору аны биринчи жолу Ыйык Николас соборунда чиркөөчүлөрдүн алдында аткарышкан. Ал эми бул сөздөрдү, обондорду биринчи жолу угуп жатканына карабастан, баары жакшы билип, кошо ырдай аларын ачык сезишти.

Забурдун авторлорун издөөдө

«Жымжырт түн» Австрия менен Германиянын шаарларында өтө тез тарады. Анын авторлорунун аты-жөнү белгисиз бойдон калган (алар атак-даңкты көздөгөн эмес). 1853-жылы Рождество майрамын белгилеп жатып, Пруссиянын падышасы Фредерик Вильям IV "Жымжырт түндү" укканда таң калган. Бул ырдын авторлорун табуу соттун коштоочусуна тапшырылган.

Бул кантип жасалды? Grubber жана More атактуу болгон эмес. Ал убакта Жусуп 60 жыл жашабай, кайырчы болуп каза болгон. Жана алар бир окуя болбосо, Франц Грубберди көптөн бери издеп жүрүшмөк.

1854-жылы Рождествонун алдында Зальцбург хору «Жымжырт түндү» репетициялаган. Феликс Груббер аттуу хористтердин бири аны башкалардай эмес, башкача ырдаган. Ал эми хор жетекчиси үйрөткөндөй такыр эмес. Ал сөздү алып, сылык жооп берди: «Атам үйрөткөндөй ырдайм. Ал эми атам туура ырдаганды башкалардан жакшы билет. Анткени, бул ырды ал өзү чыгарган”.

Бактыга жараша, хордун жетекчиси Пруссия королунун коштоочусун таанычу жана ал тартипти да жакшы билчү... Ошентип, Франц Груббер калган күндөрүн гүлдөп, намыс менен өткөрдү.

Рождество гимнинин жеңүүчү жүрүшү

1839-жылы Рейнер үй-бүлөсүнүн Тирол ырчылары концерттик тур учурунда Америкада бул укмуштуудай Рождество ырын аткарышкан. Бул абдан чоң ийгилик болду, ошондуктан алар аны дароо англис тилине которду, ошондон бери "Жымжырт түн" бардык жерде угулуп калды.

Бир убакта Тибетте саякаттаган австриялык альпинист Генрих Харрердин кызыктуу күбөлүгү жарыяланган. Ал Лхаса шаарында Рождество кечесин уюштурууну чечти. Британ мектептеринин студенттери аны менен бирге "Жымжырт түндү" ырдаганда, ал жөн эле шок болду.

Түн тынч, түн ыйык...

Бул сонун Рождество гимни бардык континенттерде угулат. Аны эбегейсиз зор хорлор, чакан топтор жана жеке вокалисттер аткарышат. Рождествонун жакшы кабарынын чын жүрөктөн чыккан сөздөрү асмандагы обон менен бирге адамдардын жүрөгүн багынтат. Рухтун жетеги менен жазылган забур узак өмүргө арналат – аны уккула!